Kunda

0
909

Miasto na północ od Rakvere, w północno-wschodniej części regionu, otoczone terytorium gminy ziemskiej Viru-Nigula, nad rzeką i zatoką swego imienia. Port morski i ważny ośrodek przemysłowy (tradycyjnie produkcja cementu, nadto od niedawna fabryka celulozy). Liczba ludności 3,2 tys. Powierzchnia 9,85 km². Najwcześniejsza źródłowa wzmianka o miejscowości przypada na 1241, zaś takowa o rycerskim majątku ziemskim (Kunda im Kirchspiel Maholm) pochodzi z 1443. Rozporządzeniem cara Aleksandra I powstał 1805 port morski, założony u ujścia Kunda jõgi, pod osadą Lontova, od początku XX w. stanowiącą część miasta i dziś zwaną Vana-Kunda (Stara Kunda). Od XIX w. dzieje miejscowości ściśle związane są ze wspomnianym wyżej wyrobem cementu. Pod koniec lat 60. XIX w. ówczesny właściciel Kunda mõis, John Karl Girard de Soucanton (1826–1896), zainteresował się możliwościami wykorzystania lokalnych surowców (margle, niebieskie gliny) do wytwarzania cementu. Założona 1870 jako spółka akcyjna fabryka cementu rozpoczęła produkcję 1873. Do rozwoju cementowni, jednej z pierwszych w imperium rosyjskim, walnie przyczynił się chemik i przemysłowiec Viktor Lieven (1841–1910), jej dyrektor od założenia po 1890. Właściciele fabryki polecili 1881 wznieść osadę pracowniczą, nazwaną z powodu usytuowania na terenie leśno-podmokłym Syberyjską Wsią (Siberi küla). 1886 cementownia zyskała łączącą ją z portem kolejkę przemysłową (uważaną za pierwszy wąski tor w kraju). W następnych latach podjęła pracę elektrownia wodna. 1898 produkcja cementu wyniosła 51 tys. ton, z czego dwie trzecie eksportowano. 1905 otwarto liczącą 20 km odnogę szerokotorowej linii kolejowej z Tallinna do Petersburga (Rakvere–Kunda raudtee). Przemysłowa miejscowość była onymi czasy rzecz jasna także silnym ośrodkiem ruchu robotniczego (np. demonstracja majowa 1922). 1920 przyznano osadzie status alev, zaś 1938 prawa miejskie. 1940 fabryka cementu została znacjonalizowana i przemianowana rok później na Czerwona Kunda (Punane Kunda). 1957–1958 przystąpiono do budowy nowego zakładu (a także m.in. osiedla mieszkaniowego). Stary zakład unieruchomiono 1964. W grudniu 1973 produkcja cementu przekroczyła próg miliona ton. Zarazem Punane Kunda stała się jednym z ważkich wyzwań ekologicznych radzieckiej Estonii. W tym czasie miasto liczyło ponad 5 tys. mieszkańców. Od 1992 przedsiębiorstwo funkcjonuje jako AS Kunda Nordic Tsement. Poza produkcją cementu oraz klinkieru jest w posiadaniu nowego portu handlowego otwartego 1994. Nowoczesny port przyczynił się do ulokowania w mieście 2004–2006 fabryki celulozy (AS Estonian Cell). Cementem pisane dzieje miasta przedstawia Kunda Tsemendimuuseum (Jaama 11). We wsi Linnuse, 3,5 km na południe od miasta, stoi w ruinach zniszczona 1941 dawna rezydencja dworska (Kunda mõis). Od znalezionych pod miastem śladów społeczności myśliwych i rybaków z ok. 6500 p.n.e. wywodzi się określenie kultura kundajska. Ok. 7 km na północny zachód od miasta znajduje się wieś Toolse (Vihula vald). Niedaleko niej zalegają na wrzynającym się w morze półwyspie dość romantyczne rozwaliny zamku Vredeborch vel Tolsburg (Toolse ordulinnus). Jako jeden z najmłodszych obiektów zakonnych na terytorium Estonii powstał on 1471 dla ochrony dróg morskich i portu Rakvere.

 

Opis miasta pochodzi z monografii „Estonia. Monografia krajoznawcza” Jarosława Swajdo.

Poprzedni artykułKohtla-Järve
Następny artykułMaardu
Jarosław Swajdo
Pasjonat Estonii i Łotwy, szczególnie zaś historycznej Estlandii, historycznej Liwlandii i historycznej Kurlandii, jako wschodnich rubieży Zachodniego Świata. Swą fascynację tą połacią Europy, definiowaną przezeń jako Bałtyka Właściwa, wywodzi z lat osiemdziesiątych, zatem okresu, kiedy Bałtowie pod swymi trójkolorowymi narodowymi banderami podjęli wspaniałą walkę o coś, co wtedy wydawało się tak mało realne. Dziś natomiast, gdyby zaistniała ku temu sposobność, prawdopodobnie zamieniłby swą Centralnopolskę (as country of residence) na jakąś powiedzmy Lipawę, Windawę, Parnawę. Atoli ową bałtycką fascynację niewątpliwie po części opiera również na pewnej przeciwwadze, przeciwwadze miejscami może nawet ekstremalnej, względem innej swej wielkiej miłości, tej mianowicie do kręgu latyńskiego.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj