Estońska reforma rolna 1919 roku

0
492

Po uzyskaniu przez Estonię niepodległości jednym z ważniejszych problemów, jakie młoda republika musiała rozwiązać była tzw. kwestia agrarna. Rolnictwo zawsze stanowiło ważną kwestię dla przyszłości Estończyków. Reforma rolna przeprowadzona przez carską Rosję w połowie XIX wieku dała istotny impuls procesowi budowania nowoczesnego narodu estońskiego.

Reforma upowszechniła własność prywatną wśród estońskich chłopów oraz dała im poczucie godności osobistej wynikającej z możliwości osiągnięcia sukcesu ekonomicznego. Nie tylko środki materialne uzyskane w ten sposób, ale i poczucie własnej wartości umożliwiło budowanie zrębów kultury narodowej, upowszechnienie edukacji czy wreszcie samoorganizację społeczeństwa i wysunięcie postulatów politycznych. Wynikiem tych przemian była niepodległość. Pomimo pozytywnych zmian, część problemów pozostała. Nadal mówiło się o „głodzie ziemi”, chłopi postulowali rozparcelowanie dużych majątków ziemskich. Problemy ekonomiczne zbiegały się z politycznymi, właściciele średnich i małych gospodarstw byli w większości Estończykami, a ich sąsiedzi z wielkich posiadłości byli Niemcami. Wydaję się jednak, że w większym stopniu o przeprowadzeniu reformy decydowały czynniki ekonomiczne niż polityczne. Na uwagę zasługuje chociażby fakt, że za jej przeprowadzeniem w największym stopniu opowiadały się partie chłopskie i szeroko rozumiana lewica, w mniejszym stopniu prawica. Ostatecznym wynikiem debaty była przyjęta przez konstytuantę 10 X 1919 roku ustawa na mocy której wywłaszczono wielkich posiadłości ziemskich wraz z ich wyposażeniem. W pierwszym etapie reformy posiadłości miały trafić w ręce państwa, później miały zostać podzielone i przekazane rolnikom. Wyjątek stanowiły jedynie lasy, które na stałe miały stać się państwowe. Zgodnie z ustawą, miały zostać zlikwidowane wszelkie serwituty, a ciążące na wywłaszczonych nieruchomościach hipoteki wygasały z mocy prawa.

Wywłaszczenie nastąpiło za odszkodowaniem, pojawiły się jednak problemy przy wycenie nieruchomości oraz inwentarza żywego. Większość właścicieli twierdziła, że ich wartość jest zaniżana. Krytycy reformy zarzucali także, że zapomniano o osobach, których wierzytelności były zabezpieczone hipotekami. Argumentowali także, że w wyniku zmian zaprzepaszczono możliwość wykorzystania doświadczenia i umiejętności bałtyckich Niemców w zakresie prowadzenia gospodarstw rolnych. Reforma pozbawiła ich rodzinnych majątków, z którymi byli związani emocjonalnie. Argumentowali, że polityka rządu zahamowała rozwój rolnictwa i spowolniła powrót do poziomu wydajności z przedednia wojny. Reforma pod pewnymi względami miała być niekorzystna także dla nowych właścicieli, którym oferowano ziemię po cenach wyższych niż odkupowano od jej poprzednich właścicieli.

Można oczywiście polemizować z tymi zarzutami, szczególnie z wpływem reformy na wielkość produkcji rolnej. Musimy jednak pamiętać o znaczeniu reformy, nie tylko ekonomicznym, ale i społecznym oraz politycznym. Odpowiadała ona na potrzeby estońskich rolników, którzy domagali się sprawiedliwego podziału ziemi uprawnej.

Bałtyccy Niemcy również nie składali broni, jeszcze rok wcześniej aktywnie występowali przeciwko rodzącej się Republice Estońskiej. W całym regionie organizowali oddziały Landeswehry, które miały dać im zwycięstwo. Jednak po zwycięstwie Estończyków i ustanowieniu pokoju ich pozycja została podkopana. Reforma rolna stała się narzędziem neutralizacji ich siły ekonomicznej, a co za tym idzie, także politycznej. Bałtyccy Niemcy od wieków stanowili elitę społeczną Estonii, zdominowali zarówno życie ekonomiczne, kulturalne jak i polityczne małego kraju. Większość Estończyków postrzegało ich jako obcych najeźdźców i przeciwników niepodległego państwa estońskiego.

Musimy również pamiętać o długofalowych skutkach reformy. Likwidacja wielkiej własności ziemskiej doprowadziła do znacznego rozdrobnienia estońskiego rolnictwa. Blisko połowa chutorów miała mniej niż 10 ha i z tego powodu trudno im było znaleźć środki na rozwój. Z czasem jednak udało się zagospodarować podzielone ziemie. Rząd estoński założył Maapank („Bank Ziemski”), który udzielał kredytów rolnych głównie właścicielom nowych gospodarstw.

Rolnictwo estońskie zanotowało w okresie międzywojennym wiele sukcesów, słynne mleko oraz bekon z małej republiki eksportowano do Wielkiej Brytanii i Niemiec. Reforma przyczyniła się do ugruntowania kapitalizmu na estońskiej wsi i rozładowania panujących wśród jej mieszkańców napięć społecznych.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj