Kultura i społeczeństwo Estonii

0
2160

Estonia należy do kręgu kulturowego państw nadbałtyckich leżących pomiędzy wpływami Słowian Wschodnich i Środkowych, a kulturą krajów skandynawskich – to co łączy Estonię ze Skandynawią, obok języka jest wspólna (bardzo podobna) historia Finlandii, Danii i Szwecji. Estonia do niedawna zdominowany przez kulturę rosyjską i radziecką, obecnie odradza się jako odrębny, interesujący fragment dziedzictwa europejskiego.

Tak jak Litwini czy Łotysze i Estończycy sięgają często do przedchrześcijańskich korzeni swojej kultury, poszukując warstw najdawniejszych, elementów najbardziej pierwotnych i specyficznych. Języki używane na tym terenie należą do grupy języków bałtyckich (litewski i łotewski) i ugrofińskich (estoński). Jest to jeden z czynników generujących silne związki kulturowe ze Skandynawią. Kultura tradycyjna to w dużej mierze tradycja rekonstruowana na podstawie zapisów i badań historycznych sięgających często do czasów przedchrześcijańskich. Wiele takich pogańskich elementów zachowało się w tradycyjnej obrzędowości. Często wplecione są one w obchody świąt religijnych, jak chociażby zwyczaj trzydniowych młodzieżowych zabaw z muzyką i tańcami podczas Zielonych Świątek, czy obchodów Nocy Kupały połączonych z paleniem ognisk, skakaniem przez ogień, puszczaniem na wodę wianków pod opieką św. Jana w wigilię jego święta. Innym ciekawym zwyczajem jest wiosenne stawianie wysokich huśtawek przez młodzież. Huśtanie się na nich połączone jest ze śpiewaniem specjalnych piosenek, których refreny naśladują odgłos huśtania. Muzyka tradycyjna regionu to przede wszystkim pieśni obrzędów dorocznych, rodzinnych, pieśni pracy, pieśni narracyjne, historyczne, taneczne, liryczne oraz taneczna muzyka instrumentalna. W śpiewie zachowały się tutaj archaiczne formy wielogłosowości jak śpiew w równoległych tercjach, śpiew ze stałym głosem burdonowym. Jest to ludowa forma polifoniczna często oparta na kanonie ścisłym, którego wynikiem są dysonujące współbrzmiena sekunowe. Specyficznego brzmienia nadają sutartines również charakterystyczne rytmy synkopowane. Forma ta jest wykonywana zarówno wokalnie – z krótkimi, często onomatopeicznymi tekstami, jak i instrumentalnie – przez zespoły rogów, birbin czy skuduczai. Najstarsze źródła sutartines sięgają XVI wieku. Do końca XIX wieku formę sutartines wykorzystywano w bardzo wielu gatunkach muzyki ludowej – w tańcach, pieśniach obrzędowych, pieśniach pracy i innych. Obok pieśni wielogłosowych na terenach krajów nadbałtyckich popularne są pieśni jednogłosowe – starsze w formie deklamacyjnych utworów astroficznych i nowsze pieśni zwrotkowe. Tańce Litwy, Łotwy i Estonii są raczej spokojne, w tempach umiarkowanych. Są to dawne tańce kołowe, na planie słońca, krzyża, gwiazdy, tańce – zabawy i zaadaptowane tańce zachodnie – polki, walce, kadryle. Do tańca wykonywano muzykę na bardzo bogatym instrumentarium, w którym znajdowały się przede wszystkim charakterystyczne dla tych terenów cytry szarpane nazywane na Litwie kanklesnt, na Łotwie kokle, a w Estonii kannel. Inne używane tu instrumenty strunowe to: łotewskie i estońskie monochordy smyczkowe gigas i mollpill, smyczkowa fidel, skrzypce. Instrumenty dęte: litewskie skuduczai (zestaw pojedynczych rurek drewnianych z wcięciami w kształcie sierpa na obrzeżu – każda wydaje tylko jeden dźwięk, dlatego gra się zespołowo), zestawy drewnianych rogów, kozie rogi, drewniane trąbki pasterskie, birbina – drewniany instrument stroikowy, dudy, fujarki, akordeon, concertina. Instrumenty perkusyjne to bębny, dzwonki, grzechotki.

Nauka. W Estonii działa Estońska Akademia Nauk (założona w 1938 roku) – najważniejsza instytucja naukowa – i 16 związanych z nią instytucji naukowo-badawczych. Istnieją 2 uniwersytety: w Tartu (założony w 1632 roku) i w Tallinie (założony w 1936 roku) oraz 6 wyższych szkół zawodowych.

Prasa. Wśród dzienników estońskich najwyższy nakład ma gazeta codzienna dla młodzieży ukazująca się w Tallinie od 1905 roku w językach estońskim i rosyjskim `Päevaleht` (10 tys. egzemplarzy w 1994 roku), następnie `Mołodioż Estonii`, założone w 1950 roku, ukazująca się w Tallinie (nakład 75 tys. egzemplarzy) oraz popołudniówka `Őhtuleht`/`Wieczernaja gazieta` w językach estońskim i rosyjskim, założona w 1944 roku w Tallinie (nakład wydania w języku estońskim 76,4 tys., w języku rosyjskim – 41,7 tys.), `Eesti`, codzienna gazeta parlamentu i rządu ukazująca się w języku estońskim w Tallinie (założona w 1940 roku, ukazywała się pod tytułem `Sowietskaja Estonija` jako organ KP Estonii, nakład 40 tys. egzemplarzy w 1994 roku). Wśród czasopism najwyższe nakłady osiągają miesięczniki dla kobiet: `Eesti Naine`, założony w 1925 roku, ukazujący się w języku estońskim (226 tys.), tygodnik `Maeleht` [kraj], założony w 1987 roku w Tallinie (180 tys.), oraz miesięcznik dla młodzieży `Noorus` [młodość], założony w 1946 roku w Tallinie, ukazujący się w języku estońskim (nakład 90 tys.). Oficjalną estońską agencją prasową jest ETA z siedzibą w Tallinie (założona w 1918 roku).

Radio i telewizja. W Estonii nadaje 98 stacji radiowych, wszystkie działają na paśmie FM (w 2001 roku). W 1997 roku było zarejestrowanych 1,01 miliona aparatów radiowych. W 2001 roku działały 3 telewizje. W 1997 roku było zarejestrowanych 605 tysięcy telewizorów.

Kuchnia. Dzisiejsza kuchnia Estończyków, np. w miastach, jest przystosowana do wzorów skandynawskich i zachodnioeuropejskich. Nie należy również zapominać o silnych wpływach kuchni rosyjskiej. W tradycyjnym wyżywieniu Estończyka przeważały produkty zbożowe: kwaszony chleb żytni, polewka z mąki i krupy, przeważnie jęczmienne kasze. Często jadało się owoce i warzywa – przede wszystkim rzepę i kapustę. Od połowy XIX wieku upowszechniła się uprawa ziemniaków. Przez cały rok do pożywienia dołączano soloną rybę np. śledzia bałtyckiego, a jesienią głównie spożywano mleko (w lecie kwaśne mleko). Jednak do ulubionych napojów Estończyka zawsze należał kwas, a w dni świąteczne również piwo. W Boże Narodzenie podawano krwistą kiełbasę, a w czasie imprezy weselnej popularne były mięsne lub rybne galarety. We wschodniej Estonii w domach robiono twaróg, choć sposoby jego przygotowywania różniły się w poszczególnych częściach kraju.

Poprzedni artykułAnimacja estońska
Następny artykułSztuka estońska
Portal Eesti.pl
Portal estoński Eesti.pl od 2003 roku dostarcza informacji o Estonii. W naszych zasobach znajduje się obecnie prawie 600 artykułów, aktualności, tekstów informacyjnych, lekcji języka estońskiego, galerii i innych. Nasze treści pokrywają pełne spektrum tematów związanych z Estonią i w mniejszym stopniu z krajami bałtyckimi i nordyckimi.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj